Ondernemingen dienen zich te beschermen tegen de insolventie van hun debiteuren. In een eerdere bijdrage werd toegelicht hoe een pand kan worden geëist van een debiteur als waarborg voor een openstaande schuld. In deze bijdrage belichten wij hoe een onderneming het pand te gelde kan maken (uitwinning of pandverzilvering) in het geval de debiteur niet overgaat tot betaling.

Het nieuwe pandrecht

Het nieuwe pandrecht (wet van 11 juli 2013) trad in werking op 1 januari 2018. Eén van de doelstellingen die de wetgever voor ogen had, was het moderniseren van de procedure van uitwinning. De wetgever wenst een systeem dat kostenbesparend is voor de partijen en waarbij de rechterlijke tussenkomst wordt beperkt tot de gevallen waarin dit werkelijk noodzakelijk is.

De regels van uitwinning zijn in het nieuwe systeem verschillend naargelang de pandgever een consument is of niet.

De pandgever is consument

Als de pandgever een consument is, dient de pandhouder zich tot de Rechter te wenden en toelating te vragen om het pand ofwel in het openbaar of per onderhandse akte te verkopen ofwel te vorderen dat het goed aan hem zal verblijven als betaling (volgens een schatting door deskundigen). Op dit punt is er door de wetgever weinig veranderd in vergelijking met het oude stelsel.

De pandgever is geen consument

Als de pandgever daarentegen geen consument is, dan is de voorafgaandelijke tussenkomst van een rechter niet meer nodig. De uitwinning verloopt buitengerechtelijk, doch de pandhouder dient wel een aantal regels in acht te nemen.

Kennisgeving

Zo dient de pandhouder minstens 10 dagen voorafgaand aan de uitwinning per aangetekend schrijven mede te delen aan de schuldenaar en in voorkomend geval ook aan de derde-pandgever dat tot uitwinning zal worden overgegaan, alsook in dit schrijven een aantal verplichte vermeldingen opnemen. De wachttermijn van 10 dagen wordt herleid tot 3 dagen als het gaat om bederfbare goederen of goederen die vatbaar zijn voor snelle waardevermindering.

Indien er andere schuldeisers zijn met een pandrecht of schuldeisers die beslag hebben gelegd op de betreffende goederen, dient de kennisgeving eveneens aan deze personen te gebeuren.

Verkoop

De pandhouder kan na het verstrijken van deze termijn overgaan tot openbare of onderhandse verkoop of verhuur van de goederen. De toe-eigening van de goederen door de pandhouder is enkel mogelijk indien de pandgever hiermee instemt.

De uitwinning moet geschieden op een economisch verantwoorde wijze. Bij de tegeldemaking dient men na te streven dat er zo weinig mogelijk economische waarde verloren gaat. Dit dient het belang van de pandhouder en de pandgever, alsook deze van andere schuldeisers. De pandhouder en de pandgever kunnen desgevallend ook onderling afspraken maken omtrent de wijze waarop de uitwinning dient te geschieden.

De opbrengst wordt toegerekend op de gewaarborgde schuldvordering en de redelijke kosten van uitwinning. Het eventueel saldo komt toe aan de pandgever. Indien er meerdere schuldeisers zijn met een pandrecht op de goederen, dient de opbrengst (na aftrek van de kosten) te worden verdeeld volgens de rang die de schuldeisers innemen.

Rechterlijke controle tijdens uitwinning

De uitwinning verloopt dan wel buitengerechtelijk, rechterlijke controle blijft mogelijk. De pandhouder, de pandgever en / of belanghebbende derden kunnen zich immers tot de Rechter wenden als er zich een geschil voordoet tijdens de uitwinning. In dat geval kan de uitwinning niet worden verdergezet totdat er een uitspraak is.

Rechterlijke controle na uitwinning

Ook na het voltooien van de uitwinning kan er een controle geschieden door de Rechtbank omtrent de wijze van uitwinning of de verdeling van de opbrengst.

De belanghebbende dient de vordering tijdig in te stellen op straffe van niet-ontvankelijkheid. Net zoals de pandhouder zijn voornemen tot uitwinning moet kenbaar maken aan de schuldenaar (en in voorkomend geval de derde-pandgever) en andere belanghebbende schuldeisers, dient de pandhouder deze personen eveneens per aangetekend schrijven op de hoogte te brengen van het einde van de uitwinning. Deze kennisgeving doet een termijn lopen van één maand, waarbinnen de belanghebbende een vordering kan instellen voor de Rechtbank. T.a.v. belanghebbenden die deze kennisgeving niet ontvangen, geldt er een termijn van drie maanden vanaf het einde van de uitwinning.

De gewijzigde regels inzake de uitwinning van het pand (dit in combinatie met de invoering van het registerpand) zal volgens ons tot gevolg hebben dat ondernemingen in hun verhouding tot niet-consumenten vaker een beroep zullen doen op dit zekerheidsrecht en dit aan belang zal winnen in handelsovereenkomsten. Immers biedt de nieuwe wetgeving perspectieven om zonder langdurige en dure gerechtelijke procedure tot uitwinning van het pand over te gaan.